Takvim çevirme

Tarih �evirme Kılavuzu

G�n	Ay	Yıl

	Miladi	Hicri	Rumi
G�n
Ay
Yıl
G�n Adı

	A�IKLAMA
Bu program, Miladi, Hicri ve Rumi takvimler arasında tarih �evirmek amacıyla geliştirilmiştir. �evirme işleminin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi i�in �ncelikle �evrilmesini istediğiniz takvim t�r�n� se�melisiniz. Bu aşamadan sonra �� farklı d�zeyde tarih �evirisi yapılabilmektedir. İlk olarak g�n girilmemiş ve ay se�ilmemiş ise sadece girilen yıl, ikinci olarak g�n girilmemiş, ancak ay se�ilmiş ve yıl girilmişse se�ilen ay, son olarak da g�n, ay ve yıl girilmişse girilen tarihin tamamı diğer takvimlerdeki karşılıklarına d�n�şt�r�lebilmektir. Sonu�lar yukarıdaki tabloda yansıtılacaktır. *** Tarihsel a�ıdan Hicri ay başlangı�larının hesaplanmasında bir hadis dolayısıyla r�yet-i hilal �l��t� uygulanmaktadır. R�yet-i hilal �l��t�, Hicri ayların başlayabilmesi i�in ayın hilal şeklini aldığının g�zle g�r�lebilir olmasını gerekli kılmaktadır. Tarih �evirme Kılavuzu, tarih d�n�şt�rme işlemini astronomi biliminin �l��tlerinden hareketle, ayın ve yerin periyodik hareketlerine bağlı olarak yapmaktadır. Ay başlangı�larının saptanması, hilal şeklinin g�r�n�rl�ğ� kimi zaman meteorolojik koşullardan bile etkilendiği i�in, astronomik takvim hesabı ile Hicri takvimin tarihsel uygulaması arasında, teorik olarak, �2 g�nl�k sapmalar olması ihtimalini doğurmaktadır. Bu teorik ihtimal, genelde eski tarihlerin �evirisiyle uğraşan profesyonel tarih�iler tarafından bilinen genel bir bilgi olduğundan ve tarih �evirme programı esas olarak bu uzmanların kullanımı i�in geliştirildiğinden �t�r�, programa ilişkin a�ıklamalar kısmında ayrıca vurgulanmasına gerek duyulmamıştı. Genelde uzman tarih�iler, eldeki hicri tarihin (eğer g�n biliniyorsa) hangi g�n olduğunu da dikkate alarak, tarih �evirisini kesinleştirme yoluna giderler. �rneğin Takiyuddin Rasathanesi 4 Zilhicce 987 (Perşembe) g�n� tahrip edilmiştir ve bunun Miladi takvimdeki kesin karşılığını bulmak istiyorsak şu yolu izlememiz gerekecektir: �ncelikle Tarih �evirme Kılavuzu’nda bu tarihin yaklaşık �evirisini yapıp 22 Ocak 1580 (Cuma) karşılığını buluyoruz. Sonra olayın ger�ekleştiği g�n�n Perşembe olmasından hareketle kesin Miladi karşılığın 21 Ocak 1580 (Perşembe) olması gerektiğine h�kmediyoruz. Eğer tarihin hangi g�ne denk d�şt�ğ� bilinmiyorsa, bu durumda yaklaşık �eviriyi kesin tarihmiş gibi kabul etmekten başka yol kalmadığı i�in yaklaşık karşılıkla yetinmek durumunda kalıyoruz. Hicri tarih �evirisinde, profesyonel tarih�ilerin izlediği genel yol bu olup, TTK tarafından yayımlanan program bu sınırlar �er�evesinde milyonlarca kere test edilip g�venilirliği ispatlanmıştır. Rumi tarihlerin �evirisinde ise b�yle bir sorun s�z konusu değildir. Dini g�nlerin hesaplanmasında dayanılan esas �l��t, yukarıdaki a�ıklamadan anlaşılacağı �zere, r�yet-i hilal �l��t�d�r. G�n�m�zde Hicri aybaşları, 1978 yılında İstanbul’da yapılan “R�yet-i Hilal Konferansı”nda benimsenen �l��tlere dayalı olarak Kandilli Rasathanesi’nce ger�ekleştirilen g�zlemler ve bu g�zlemlere dayalı kestirimler aracılığıyla Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından saptanmakta ve ilan edilmektedir. TTK tarafından yayımlanan �evrimi�i Tarih �evirme Kılavuzu ise bu tarz g�kbilimsel g�zlemlerden hareketle değil, Kameri takvimin dayandığı matematiksel ilkelere dayalı bir algoritmayla hesap yapmaktadır. Fark; Hicri takvimin, sadece ayın g�ksel hareketlerini esas almayıp, dini a�ıdan belirleyici �nemi olan r�yet, yani hilalin �ıplak g�zle g�r�lebilir olmasını esas almasından kaynaklanmaktadır. “R�yet” �l��t�, bug�n rasathane tarafından ayın diğer g�k cisimleriyle bir arada g�sterdiği hareketleri de izleme y�ntemlerinin bilimsel bir dizi ilkeye dayandırılması sayesinde, meteorolojik belirsizliklerden kurtarılmış gibi durmaktadır. Bu y�zden ileri doğru olarak da bazı Hicri tarihlerin saptanabilmesi m�mk�n hale gelmiştir. Ancak, �nceden havanın bulutlu olması bile ayın hilal şeklinin g�r�lmesini engellediği i�in, bazı Hicri ay başlangı�larının bir g�n sonraya kayması s�z konusu olabilmekteydi. Diğer yandan, r�yet konusundaki uzlaşmazlıklar, g�n�m�zde İslam aleminde bazı tarihlerin hesaplanmasındaki farklılıkların ve tartışmaların da esasını teşkil etmektedir. Ramazan ayının farklı g�nlerde başlaması veya bazen 29 bazen 30 g�n s�rmesinin arka planında Hicri takvimin hesaplanmasında kullanılan hilalin g�zlenmesiyle ilgili �l��t konusundaki uzlaşmazlıklar yatmaktadır. Sonu� olarak, ileri tarihli dini g�nlerin saptanmasında Diyanet tarafından ilan edilen tarihin esas alınması gerekmektedir. TTK’nın yayınladığı program eski tarihlerin �evirisinde tarih�ilerin işini kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış olup, her y�ntem veya ara� gibi amacını aşan bir işe koşulduğunda yanıltıcı sonu�lar verebilir.

A�IKLAMA

Bu program, Miladi, Hicri ve Rumi takvimler arasında tarih �evirmek amacıyla geliştirilmiştir. �evirme işleminin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi i�in �ncelikle �evrilmesini istediğiniz takvim t�r�n� se�melisiniz. Bu aşamadan sonra �� farklı d�zeyde tarih �evirisi yapılabilmektedir. İlk olarak g�n girilmemiş ve ay se�ilmemiş ise sadece girilen yıl, ikinci olarak g�n girilmemiş, ancak ay se�ilmiş ve yıl girilmişse se�ilen ay, son olarak da g�n, ay ve yıl girilmişse girilen tarihin tamamı diğer takvimlerdeki karşılıklarına d�n�şt�r�lebilmektir. Sonu�lar yukarıdaki tabloda yansıtılacaktır.

***

Tarihsel a�ıdan Hicri ay başlangı�larının hesaplanmasında bir hadis dolayısıyla r�yet-i hilal �l��t� uygulanmaktadır. R�yet-i hilal �l��t�, Hicri ayların başlayabilmesi i�in ayın hilal şeklini aldığının g�zle g�r�lebilir olmasını gerekli kılmaktadır. Tarih �evirme Kılavuzu, tarih d�n�şt�rme işlemini astronomi biliminin �l��tlerinden hareketle, ayın ve yerin periyodik hareketlerine bağlı olarak yapmaktadır. Ay başlangı�larının saptanması, hilal şeklinin g�r�n�rl�ğ� kimi zaman meteorolojik koşullardan bile etkilendiği i�in, astronomik takvim hesabı ile Hicri takvimin tarihsel uygulaması arasında, teorik olarak, �2 g�nl�k sapmalar olması ihtimalini doğurmaktadır. Bu teorik ihtimal, genelde eski tarihlerin �evirisiyle uğraşan profesyonel tarih�iler tarafından bilinen genel bir bilgi olduğundan ve tarih �evirme programı esas olarak bu uzmanların kullanımı i�in geliştirildiğinden �t�r�, programa ilişkin a�ıklamalar kısmında ayrıca vurgulanmasına gerek duyulmamıştı. Genelde uzman tarih�iler, eldeki hicri tarihin (eğer g�n biliniyorsa) hangi g�n olduğunu da dikkate alarak, tarih �evirisini kesinleştirme yoluna giderler. �rneğin Takiyuddin Rasathanesi 4 Zilhicce 987 (Perşembe) g�n� tahrip edilmiştir ve bunun Miladi takvimdeki kesin karşılığını bulmak istiyorsak şu yolu izlememiz gerekecektir: �ncelikle Tarih �evirme Kılavuzu’nda bu tarihin yaklaşık �evirisini yapıp 22 Ocak 1580 (Cuma) karşılığını buluyoruz. Sonra olayın ger�ekleştiği g�n�n Perşembe olmasından hareketle kesin Miladi karşılığın 21 Ocak 1580 (Perşembe) olması gerektiğine h�kmediyoruz. Eğer tarihin hangi g�ne denk d�şt�ğ� bilinmiyorsa, bu durumda yaklaşık �eviriyi kesin tarihmiş gibi kabul etmekten başka yol kalmadığı i�in yaklaşık karşılıkla yetinmek durumunda kalıyoruz. Hicri tarih �evirisinde, profesyonel tarih�ilerin izlediği genel yol bu olup, TTK tarafından yayımlanan program bu sınırlar �er�evesinde milyonlarca kere test edilip g�venilirliği ispatlanmıştır. Rumi tarihlerin �evirisinde ise b�yle bir sorun s�z konusu değildir.

Dini g�nlerin hesaplanmasında dayanılan esas �l��t, yukarıdaki a�ıklamadan anlaşılacağı �zere, r�yet-i hilal �l��t�d�r. G�n�m�zde Hicri aybaşları, 1978 yılında İstanbul’da yapılan “R�yet-i Hilal Konferansı”nda benimsenen �l��tlere dayalı olarak Kandilli Rasathanesi’nce ger�ekleştirilen g�zlemler ve bu g�zlemlere dayalı kestirimler aracılığıyla Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından saptanmakta ve ilan edilmektedir. TTK tarafından yayımlanan �evrimi�i Tarih �evirme Kılavuzu ise bu tarz g�kbilimsel g�zlemlerden hareketle değil, Kameri takvimin dayandığı matematiksel ilkelere dayalı bir algoritmayla hesap yapmaktadır. Fark; Hicri takvimin, sadece ayın g�ksel hareketlerini esas almayıp, dini a�ıdan belirleyici �nemi olan r�yet, yani hilalin �ıplak g�zle g�r�lebilir olmasını esas almasından kaynaklanmaktadır. “R�yet” �l��t�, bug�n rasathane tarafından ayın diğer g�k cisimleriyle bir arada g�sterdiği hareketleri de izleme y�ntemlerinin bilimsel bir dizi ilkeye dayandırılması sayesinde, meteorolojik belirsizliklerden kurtarılmış gibi durmaktadır. Bu y�zden ileri doğru olarak da bazı Hicri tarihlerin saptanabilmesi m�mk�n hale gelmiştir. Ancak, �nceden havanın bulutlu olması bile ayın hilal şeklinin g�r�lmesini engellediği i�in, bazı Hicri ay başlangı�larının bir g�n sonraya kayması s�z konusu olabilmekteydi. Diğer yandan, r�yet konusundaki uzlaşmazlıklar, g�n�m�zde İslam aleminde bazı tarihlerin hesaplanmasındaki farklılıkların ve tartışmaların da esasını teşkil etmektedir. Ramazan ayının farklı g�nlerde başlaması veya bazen 29 bazen 30 g�n s�rmesinin arka planında Hicri takvimin hesaplanmasında kullanılan hilalin g�zlenmesiyle ilgili �l��t konusundaki uzlaşmazlıklar yatmaktadır. Sonu� olarak, ileri tarihli dini g�nlerin saptanmasında Diyanet tarafından ilan edilen tarihin esas alınması gerekmektedir. TTK’nın yayınladığı program eski tarihlerin �evirisinde tarih�ilerin işini kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış olup, her y�ntem veya ara� gibi amacını aşan bir işe koşulduğunda yanıltıcı sonu�lar verebilir.